محمد رضا یوسفی؛ مریم بختیاری
چکیده
یکی از اهداف متن ادبی، ایجاد لذت ادبی است. هر چه ذهن مخاطب در کشف معنا و ادبیت متن بیشتر تلاش کند، آن لذت بیشتر و پایدارتر خواهد شد. بلاغت، از عناصر اصلی متن ادبی، در ایجاد لذت ادبی مؤثر است؛ و تقابل از آرایههای مطرح حوزۀ بلاغت دانسته میشود. گاه تقابل در کلام آشکار است و بدون کمترین تأملی مفهوم آن درک میشود و گاه چنان در بافت ...
بیشتر
یکی از اهداف متن ادبی، ایجاد لذت ادبی است. هر چه ذهن مخاطب در کشف معنا و ادبیت متن بیشتر تلاش کند، آن لذت بیشتر و پایدارتر خواهد شد. بلاغت، از عناصر اصلی متن ادبی، در ایجاد لذت ادبی مؤثر است؛ و تقابل از آرایههای مطرح حوزۀ بلاغت دانسته میشود. گاه تقابل در کلام آشکار است و بدون کمترین تأملی مفهوم آن درک میشود و گاه چنان در بافت شعر مخفی است که جز با تأویل آشکار نمیگردد. از آنجاکه ذهن مخاطب درگیر تأویل و کشف تقابل و موشکافی متن میشود، لذتی دوچندان از متن میبرد. در این نوشتار که به روش تحلیلی به نگارش درآمده، تقابل تأویلی (از انواع تقابل در علم بلاغت) معرفی و تحلیل میشود. با توجه به گستردگی تقابل و انعکاس آن در آثار ادبی در این مقاله سعی شده به تقابل در اشعار حافظ و سعدی در سبک عراقی، و صائب و حزین در سبک هندی پرداخته شود. تقابلهای تأویلی این نوشتار در چهار گروه بررسی شدهاند: واژگان، کنایه، ایهام، پیکرۀ غزل. نتایج پژوهش نشان می‌دهد شاعران کاملاً اندیشیده و حسابشده از واژهگزینی، آرایههای ادبی بهویژه ایهام و کنایه، و نیز پیکرۀ غزل بهره بردهاند و با دقت و بهگزینی تلاش کرده‌اند ذهن مخاطب را با تأویل متن درگیر کنند تا لذت ادبی او بیشتر و پایدارتر شود.
لیلا ریوندی؛ محمود بشیری
چکیده
در این پژوهش تلاش میشود نقش فرادستوری صفت در پرداخت شخصیت‌ها، ساخت فضا، مکتب ادبی نویسنده، ترسیم صحنه و کارکرد ادبی بررسی شود. بدین منظور در رمان تنگسیر و مجموعه‌داستان انتری که لوطی‌اش مرده بود چگونگی کارکرد ادبی و معناییِ صفت بررسی گردید. با تحلیل داده‌ها به روش توصیفی- تحلیلی این نتیجه حاصل شد که صفت در ساخت و پرداخت شخصیت‌ها، ...
بیشتر
در این پژوهش تلاش میشود نقش فرادستوری صفت در پرداخت شخصیت‌ها، ساخت فضا، مکتب ادبی نویسنده، ترسیم صحنه و کارکرد ادبی بررسی شود. بدین منظور در رمان تنگسیر و مجموعه‌داستان انتری که لوطی‌اش مرده بود چگونگی کارکرد ادبی و معناییِ صفت بررسی گردید. با تحلیل داده‌ها به روش توصیفی- تحلیلی این نتیجه حاصل شد که صفت در ساخت و پرداخت شخصیت‌ها، بیان دیدگاه آن‌ها، روابط، و طرز فکر شخصیت‌ها از همدیگر مؤثر است، همچنین در ساخت آرایههای ادبیای نظیر استعاره، حسآمیزی، و برجستهسازیهای ادبی نقش دارد. صفت در ساخت فضای حاکم بر داستان نیز از طریق بسامد کاربرد، تیرگی یا روشنی، و ویژگیهایی نظیر ویژگیهای فیزیکی و نوع ساختمان تأثیرگذار است. از نظر ردهشناختی با بررسی بسامد صفات بهکاررفته این نتیجه حاصل شد که بسامد صفات سرنمون، چه در رمان و چه در مجموعه‌داستان کوتاه، بیشتر از صفت غیرسرنمون است. نویسنده بیشتر از صفات بیانی ساده استفاده کرده است و اغلب آن‌ها صفات سرنمون هستند. یعنی، بالاترین درجۀ صفتبودن را دارند و برای شخصیت اول یا قهرمان داستان بهکار برده شدهاند.
بتول واعظ؛ فرحناز اورندی
چکیده
نظریۀ زبانشناسی نقش‌گرای هلیدی، زبان و ساختار آن را در راستای معنای متن می‌کاود و نشان می‌دهد که چگونه بافت و معنا، زبان خاص متنی را سامان می‌دهند. این نظریه رابطۀ میان زبان، معنا، اجتماع، و فرهنگ را در ساحت فرانقش‌های اندیشگانی، بینافردی، و متنی آشکار می‌سازد. بررسی و تحلیل متن ادبی از منظر هر یک از این ساحت‌ها به تفسیر ...
بیشتر
نظریۀ زبانشناسی نقش‌گرای هلیدی، زبان و ساختار آن را در راستای معنای متن می‌کاود و نشان می‌دهد که چگونه بافت و معنا، زبان خاص متنی را سامان می‌دهند. این نظریه رابطۀ میان زبان، معنا، اجتماع، و فرهنگ را در ساحت فرانقش‌های اندیشگانی، بینافردی، و متنی آشکار می‌سازد. بررسی و تحلیل متن ادبی از منظر هر یک از این ساحت‌ها به تفسیر عینی و علمی متن می‌انجامد. در این پژوهش داستان«پیک‌نیک» از کتاب ویران ابوتراب خسروی بر اساس فرانقش اندیشگانی بازخوانی شده، و چگونگی ذهنیت روایی نویسنده و گفتمان پست‌مدرنیستی حاکم بر داستان از طریق زبان و در ساحت ساخت گذرایی بندها که نمود عینی آن در فرایندهای فعل، مشارکان فرایند، و عناصر حاشیه‌ای ظاهر میشود، بازنمایی شده است. آنچه از تجزیۀ زبان‌شناختی متن و داده‌های آماری پژوهش به دست آمد، همسو با نظام معناشناختی متن و ساحت وجودشناختی و پست‌مدرنیستی روایت بود. بسامد بالای دو عنصر حاشیه‌ای زمان و مکان بر اساس نظریۀ کرونوتوپ باختین تحلیل گردید و نشان داده شد که این عناصر حاشیه‌ای که پیوستار زمانی ـ مکانی روایت را شکل داده‌اند، چگونه نظام مفهومی و معناشناختی روایت را چارچوببندی کرده‌اند. چگونگی تجربۀ راوی از واقعیت و دنیای پیرامونی او از طریق فرایندهای فعل و ساخت گذرایی نیز بازنمایی شد.
حیدر نعیم حمزه الزوامل
چکیده
هنجارگریزی از مباحث مطرح در حوزۀ زبان‌شناختی است. یکی از راه‌های خلق اثر ادبی استفاده از شگردهای هنجارگریزی است. جفری لیچ از چهره‌های برجستۀ شکل‌گرای انگلیسی، یکی از انواع هنجارگریزی را نوع گویشی می‌داند. به عقیدۀ او هرگاه شاعر یا نویسنده واژگانی ویژۀ منطقه‌ای خاص را که در زبان معیار وجود ندارد به کار برد، هنجارگریزی گویشی به ...
بیشتر
هنجارگریزی از مباحث مطرح در حوزۀ زبان‌شناختی است. یکی از راه‌های خلق اثر ادبی استفاده از شگردهای هنجارگریزی است. جفری لیچ از چهره‌های برجستۀ شکل‌گرای انگلیسی، یکی از انواع هنجارگریزی را نوع گویشی می‌داند. به عقیدۀ او هرگاه شاعر یا نویسنده واژگانی ویژۀ منطقه‌ای خاص را که در زبان معیار وجود ندارد به کار برد، هنجارگریزی گویشی به کار برده است. او میکوشد با این تکنیک روش شناخت نسبی از محیط بومی و ویژگیهای اقلیمی و فرهنگی منطقه‌ای را به مخاطب انتقال دهد. منیرو روانیپور از نویسندگانی است که توانسته هنرمندانه گویش بوشهری را در آثارش وارد کند و در این راه موفق نیز بوده است، این امر بدون شک از تجربههای زیستی نویسنده نشئت می‌گیرد. در این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی و بر اساس نظریۀ لیچ، هنجارگریزی گویشی در هشت اثر منیرو روانیپور بررسی و بسامدگیری شد. یافتهها نشان می‌دهد میزان کاربرد واژگان گویشی در آثار روانیپور بر حسب محیط تغییر میکند. داستانهایی که در محیط روستایی جنوب روایتشده نسبت به داستانهای محیط شهری بسامد گویشی بالاتری دارد.
سمیه آقابابایی؛ محمدمهدی زمانی
چکیده
زبانشناسی نظام‌بنیاد نقش‌گرای هلیدی یکی از نظریه‌های کارآمد در تحلیل متون ادبی است. در این نظریه، درک زبان و کاربردهای زبانی در بافت موقعیتی و اجتماعی شکل می‌گیرد. از دیدگاه هلیدی بافت موقعیتی، نظامی نشانه‌ای است که سه سازه دارد و هر سازه با یکی از فرانقش‌های سه‌گانۀ زبان متناظر است. در بررسی مقایسه‌ای متون ...
بیشتر
زبانشناسی نظام‌بنیاد نقش‌گرای هلیدی یکی از نظریه‌های کارآمد در تحلیل متون ادبی است. در این نظریه، درک زبان و کاربردهای زبانی در بافت موقعیتی و اجتماعی شکل می‌گیرد. از دیدگاه هلیدی بافت موقعیتی، نظامی نشانه‌ای است که سه سازه دارد و هر سازه با یکی از فرانقش‌های سه‌گانۀ زبان متناظر است. در بررسی مقایسه‌ای متون ادبی تحلیل هر یک از این فرانقش‌ها سبب درک معنای متن و نوع نگرش گویندۀ متن به موضوع میشود. در این مقاله، براساس این رویکرد مرثیه‌هایی که دو شاعر معاصر، سهراب سپهری و احمد شاملو، در رثای فروغ فرخ‌زاد سروده‌اند بررسی میشود. با بررسی نظام گذرایی، منطقی ـ معنایی، بستگی، وجهی، آغازگر ـ پایان‌بخشی، اطلاعی، و نیز عناصر غیرساختاری در دو متن و مقایسۀ آن دو می‌توان تفاوت سبک دو شاعر، یعنی نگرش آنان به جهان و نحوۀ بیان آن‌ها را دریافت. روش پژوهش کیفی و کمّی است. از نتایج پژوهش این موارد است: شاملو بیشتر در مرثیۀ خود گرایش به بازنمایی جهان بیرون و سپهری گرایش به بازنمایی جهان درون دارد. شاملو مخاطب خود، یعنی فروغ فرخ‌زاد، را حاضر در نظر گرفته و به همین سبب افعال زمان حال را به کار برده است، درحالی‌که سپهری با غایب دانستن مخاطب فقط از زمان گذشته استفاده کرده است.
محمدرضا زعیم حسینی اناری
چکیده
زیبایی‌شناسی قابلیتی است برای درکِ بهتر ادراکات و پدیده‌های هنری مانند موسیقی. برخی سعی کرده‌اند زیبایی را در امور عینی جستجو کنند مانند آثار هنری، اشیاء، جلوه‌ها و مظاهر طبیعت و موضوعات دیگر؛ ولی ارزش زیبایی‌شناختی یک اثر هنگامی قابل‌ادراک میشود که به‌عنوان یک هنر مستقل ذهن مخاطب را درگیر کند و آن را به فعالیت وادارد. از آنجا ...
بیشتر
زیبایی‌شناسی قابلیتی است برای درکِ بهتر ادراکات و پدیده‌های هنری مانند موسیقی. برخی سعی کرده‌اند زیبایی را در امور عینی جستجو کنند مانند آثار هنری، اشیاء، جلوه‌ها و مظاهر طبیعت و موضوعات دیگر؛ ولی ارزش زیبایی‌شناختی یک اثر هنگامی قابل‌ادراک میشود که به‌عنوان یک هنر مستقل ذهن مخاطب را درگیر کند و آن را به فعالیت وادارد. از آنجا که زیبایی‌شناسی در زبان زیرمجموعۀ زبانشناسی قلمداد میشود، این تحقیق با هدف بررسی عناصر زیباییشناسانه اشعار رابعه قزداری انجام شد. همچنین کارکردهای این عناصر بر محتوای اشعار و تأثیر آن‌ها در برجستگی مضامین شعری و القای معانی به مخاطب از دیگر اهداف پژوهش بود. بحث محوری پژوهش عوامل زیبایی، نحوۀ درک ما، و تحلیل آن‌ها در اشعار رابعه است. پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است که از روش کتابخانهای برای گردآوری مطالب بهره برده شد. یافتههای پژوهش نشان داد که قزداری هیچگاه وزن را بر محتوا و مضمون ارجحیت نداده است. استفاده از صنایع بدیعی از شاخصههای زیباشناسی اشعار رابعه قزداری است که در جهت القای مفاهیم و محتوا به کار گرفته شدهاند. نگارنده در این مقاله با بررسی صنایع بدیعی به زیبایی اشعار او میپردازد.
