نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
3 عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پکن، پکن، چین
چکیده
در مجلد چهارم مجمع التواریخ حافظ ابرو که «زُبدَةُ التواریخِ بایسنغری» نام دارد، ذیل حالات و حوادث سال 825 هـ.ق. از سفری یاد رفته است که ایلچیان دربار شاهرخ تیموری به سرزمین ختای و شهر «خان‌بالق» داشته‌اند. یکی از آنان خواجه غیاث‌الدین نقاش، ایلچی بایسنغرمیرزای تیموری حاکم هرات، بود که حافظ ابرو «مضمون و مُحَصَّلِ» سفرنامۀ او را در تاریخ خود نقل کرده است. با توجه به اینکه این سفر در دورۀ تیموری -هم‌زمان با سلسلۀ مینگ- و به «ختای» صورت گرفته است، واژگان و اصطلاحات متعددی به زبان چینی در آن به کار رفته است. از متن زبدة التواریخ، و نیز این سفرنامه تا کنون چند تصحیح صورت گرفته است؛ از جمله چاپ سید کمال حاج سیدجوادی که مهمترین تصحیح صورت‌گرفته از این متن در ایران و محل مراجعۀ اهل تحقیق بوده و هست؛ اما در تصحیح برخی از واژگان چینی این متن لغزش‌هایی صورت گرفته است که در پژوهش حاضر با مراجعه به کهنترین دست‌نوشت‌های این متن، از جمله دست‌نوشت محفوظ در کتابخانۀ ملک – کتابت 830 هـ.ق.که به باور نگارندگان نسخۀ «مُبیَضّه» و به منزلۀ نسخۀ اصلی این متن است و مصححان پیشین به روش درستی در امر تصحیح از آن سود نجسته‌اند- تصحیح شده‌اند. در این پژوهش به خوانش‌های خطای مصحح، ناشی از شیوۀ رسم‌الخط دست‌نوشت‌ها، خطای نحوی در ترجمۀ فارسیِ مصطلحات چینی، ذکر شکل چینیِ نام چند شهرِ یادرفته در سفرنامه که در تلفظ فارسی دارای ریختی دیگرگون‌اند، و همچنین ریشه‌شناسی و بررسی تلفظ چینی چند واژه نیز پرداخته شده است.
کلیدواژه‌ها
)