نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
نظامی برای آن که داستان خسرو و شیرین را «دست بافی تازه درپوشد» و شعرش را از شعر شاعران داستان پرداز پیش از خود چون فردوسی و فخر الدین اسعد گرگانی متمایز سازد، در نظم داستان شگردهایی در کار کرده که شناسایی دقیق و معرفی آن شگردها چه بسا ناممکن باشد اما کاربرد گستردة کنایه، طرزی است که برای بالا بردن ارزش زبان شعر برگزیده است. او می‌داند که در این راه نباید «از اعتدال افزون نهد گام» تا مبادا خوانندگان را نادلپسند افتد. نگارنده در این مقاله کنایات داستان خسرو و شیرین را به شیوة دانیل برلین، از منظر زیبایی شناسی تجربی تحلیل کرد و بدین نتیجه دست یافت که نظامی برای این که داستان معروف خسرو و شیرین را برای خوانندگان لذت بخش گرداند از کنایه به طور گسترده بهره برده و توانسته است با بالا بردن خواص روان فیزیکی (چون تکرار واژگان کنایه، جناسها و کنایات هم آهنگ) و خواص هم سنجی (چون ایراد کنایات تازه، تبدیل کنایه به استعاره، اغراق و تضاد) کوشیده تا کاستی خواص بوم شناختی داستان - به دلیل آشنا و معمولی بودن معنا و مفهوم داستان – را جبران کند و پتانسیل برانگیختگی آن را به حد متعادلی برساند تا خوانندگان ذوق یابند و ملول نگردند.
کلیدواژه‌ها
)