نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ایوب بادوام
• نصرت اله صادقلو

مدرس دانشگاه فرهنگیان واحد شهید بهشتی گنبدکاووس

چکیده

واژگان در هر مقطع زمانی معمولاً دارای چند مؤلفۀ معنایی خاصی هستند که بدان در لغت‌نامه‌ها کمتر توجه شده است. این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل مؤلفه‌های معنایی واژۀ «مدارا» در متن کهن کلیله‌ودمنۀ بهرام‌شاهی (ترجمۀ نصرالله منشی) و با بهره‌گیری از روش تحلیل مؤلفه‌ای انجام شده است. در این راستا، پس از بررسی معانی لغوی واژه در فرهنگ‌های معتبر، کاربرد «مدارا» در زنجیره‌های همنشینی مختلف درون متن اصلی به‌دقت تحلیل و مؤلفه‌های معنایی آن استخراج گردید. یافته‌ها نشان می‌دهد که «مدارا» در کلیله‌ودمنه، فراتر از معنای ساده بردباری یا مهربانی، به‌عنوان یک راهبرد پیچیده، هدفمند و چندوجهی برای پیشبرد اهداف، مدیریت تعاملات و تضمین بقا در شرایط گوناگون به تصویر کشیده شده است. مؤلفه‌های معنایی مشخصی، از جمله [+رفتار ظاهری]، [+مهربانانه]، [+ابزاری]، [+مصلحت‌آمیز]، [+زیرکانه]، [+انعطاف‌پذیر] و [-صادقانه]، در کاربردهای مختلف این واژه در این اثر تکرار می‌شوند. این تحلیل، لزوم توجه به ظرایف معنایی واژگان در متون کلاسیک و محدودیت‌های فرهنگ‌های لغت در بازنمایی کامل این ظرایف را آشکار می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

• کلیله‌ودمنه
• مدارا
• مؤلفه‌های معنایی
• تحلیل مؤلفه‌ای
• معنی‌شناسی هم‌زمانی