نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار زبان و ادبیات فارسی. واحد ورامین-پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی. تهران. ایران
چکیده
سازههای دستوری معدودی در متون کهن فارسی به چشم میخورند که هنوز مقولۀ دستوری، کاربرد معنایی، و کارکرد زیباییشناسی آنها دقیقاً روشن نیست. یکی از این سازهها ترکیب «چون + صفت + ی» است. در این پژوهش بنیادی که با استفاده از منابع کتابخانهای انجام شد، تلاش گردید با استناد به نمونههای موجود که در آثار نظم و نثر فارسی سدههای 4 تا 7 ق دیده شدهاند چیستی، کاربرد، مقولههای معنایی، کارکرد زیباییشناسی، و نقش دستوری این سازه بررسی گردد. نتایج تحقیق آشکار میکند که از این سازه صرفاً در مقام تشبیه استفاده نمیشده است. در موارد متعددی "چون" در این سازه از نوع حرف اضافه، حرف ربط و قید نیست و در حوزۀ معنایی تشبیه قرار ندارد، بلکه از آن بیشتر برای بیان حالت با مبالغه یا تشدید استفاده میشده است؛ ازاینرو میتوان آن را "تشدیدگر" دانست. به کلامی دیگر از این الگو برای ساخت صفت حالیه با درجهای از مبالغه و شدت استفاده میشده است. این سازه را در جایگاههای گوناگون جمله نظیر مسند، تمیز، صفت و قید به کار میبردهاند. کارگرفتِ این سازه در متن، بر زیبایی و ادبیّت آن از طریق سازوکارهای مبالغه و آشناییزدایی میافزوده است.
کلیدواژهها
)